طوفان در ماه
|
طوفان در ماه |
|
آیا باور می‌کنید که در ماه طوفان بیاید. ماه فاقد اتمسفر است و آنچه ما از طوفان به خاطر داریم جابجایی سریع و کوبنده لایه های مختلف اتمسفر است. در ماه هم طوفان می آید ولی تعریف طوفان در ماه با زمین تفاوت دارد. همانطور که می دانید شب در قمر کوچک ما حدود دو هفته به درازا می‌کشد. مرز این شب طولانی و منجمد با روز داغ و تفدیده ماه دقیقاً یک خط است که از قطب شمال ماه به قطب جنوب آن کشیده می‌شود. این موضوع به دلیل فقدان جو در ماه است. بنابراین پدیده روشن و یا تاریک شدن تدریجی که ما در روی زمین آن را بارها و بارها تجربه کرده‌ایم، در ماه وجود ندارد. در این قمر زیبا می‌توان خط حرکت شب یا روز روی سطح را به وضوح مشاهده کرد. |
|
اگر شانس یارتان باشد و قادر به بودن در خط گذر شب به روز ماه باشید، طوفان عظیمی از غبار را مشاهده خواهید کرد که پس از یک شب یخزده، با رؤیت خورشید گرمابخش در آسمان ماه به پایکوبی می‌پردازند. آیا این یک افسانه است؟ پاسخ منفی است زیرا سند و گواه زنده‌ای نیز برای این موضوع وجود دارد.
یکی از مأموریتهای سرنشینان آپولوی 17 در سال 1972 نصب دستگاهی به نام "LEAM"روی سطح ماه بود. تیموتی استابز از مرکز پروازهای فضایی گودارد توضیح می‌دهد که این وسیله برای بررسی غبار یا ذراتی که در اثر برخورد سنگهای سرگردان به سطح ماه، از سطح این قمر جدا شده و راه فضا را در پیش می‌گیرند، طراحی شده بود.
بیلیونها سال پیش سطح ماه در معرض برخوردهای سنگینی قرار داشت که هم‌اکنون نیز گاه‌گاهی روی می‌دهد. غبار ناشی از این برخوردها تمام سطح ماه را پوشانده است. مححقان پروژه آپولو می‌خواستند بدانند که چه مقدار غبار در اثر این برخوردها به فضا بلند می‌شود و چه بر سر آنها می‌آید. LEAM به گونه‌ای طراحی شده بود که می‌توانست با استفاده از سه سنسور خود سرعت ، انرژی و جهت ذرات به هوابلند شده را در سه جهت بالا، شرق و غرب اندازه‌گیری کند.
این داده‌های قدیمی هم‌اکنون توسط گروه‌های مستقل و جداگانه‌ای از دانشمندان ناسا و دانشگاه‌های مختلف بررسی و آنالیز می‌شود. "گری اُلُاِفت" از دانشکده معادن کلرادو در گلدن، یکی از آنها است. او می‌گوید: "واقعاً شگفت انگیز است. هر بار که صبح از راه می‌رسد جمعیت غبار به شدت افزایش پیدا می‌کند. آنها در همه جهت حرکت می‌کنند و سرعتشان خیلی کمتر از سرعتی است که ما برای ذرات جهنده ناشی از برخورد انتظار داریم."
در توضیح علت این ماجرا استابز ایده جالبی دارد: "قسمت روز ماه دارای شارژ مثبت و بخش تاریک آن دارای شارژ منفی است. زمانی که خط شب و روز حرکت می‌کند، ذرات باردارشده در اثر نیروی الکترواستاتیکی به جنبش در می‌آیند. کروی بودن ماه برایند نیروها را تقریباً افقی می‌کند و بنابراین ما شاهد حرکت طوفانی از غبار می‌شویم."
اُلُاِفت در ادامه سخنان استابز افزود: "موضوع جالب دیگر چند ساعتی پس از طلوع خورشید روی می‌دهد، در هر بار طلوع خورشید و پس از طی چند ساعتی دمای دستگاه LEAM به شدت افزایش می‌یافت و به دمای جوش آب می‌رسید تا جاییکه دستگاه به علت دمای بسیار زیاد خود را خاموش می‌کرد. این موضوع می‌توانست ناشی از چسبیدن غبار باردار شده بر سطح دستگاه باشد. در نتیجه سطح دستگاه کدر شده و انرژی بیشتری جذب می‌کرد که منتج به افزایش دما می‌شد." هیچ‌کس در این مورد مطمئن نیست.LEAM برای مدت کوتاهی فعال بود وداده جمع‌آوری و ارسال می‌کرد. حدود 620 ساعت در شب و 150 ساعت در روز و بعد از آن خاموش شد و مأموریت پایان یافت.
|
|
فضانوردان نیز ممکن بوده در زمانی که به دور ماه می‌چرخیدند، این طوفان صبحگاهی را دیده باشند. خدمه آپولوهای 8، 10، 12 و 17 در گزارشات خود پدیده گرگ‌و‌میش بودن افق قبل از طلوع خورشید را گزارش کرده‌اند. این پدیده که قاعدتاً نباید در ماه وجود داشته باشد می‌تواند به دلیل وجود غبار در فضا باشد. همچنین فضاپیمای نقشه‌بردار ناسا نیز درست لحظاتی قبل از طلوع و یا چند لحظه بعد از غروب خورشید، تصاویری از افق سرخ‌رنگ را ثبت کرده‌اند. درست مانند آنچه فضانوردان گزارش کرده بودند. |
