فونیکس در حال تلاش برای انتقال خاک مریخ به تجهیزات آزمایشگاهی

پس از گذشت دو هفته از زمان فرود مریخ‌نشین فونیکس بر سیاره سرخ، دانشمندان در تلاشند نمونه‌های به دست آمده را به درون تجهیزات آزمایشگاهی نصب شده بر روی مریخ‌نشین منتقل کنند.
پس از گذشت دو هفته از زمان فرود مریخ‌نشین فونیکس بر سیاره سرخ، دانشمندان در تلاشند نمونه‌های به دست آمده را به درون تجهیزات آزمایشگاهی نصب شده بر روی مریخ‌نشین منتقل کنند.هفته گذشته و پس از دو بار آزمایش حفاری سطح مریخ در روزهای هفتم و هشتم پس از فرود و تصویربرداری دقیق از نمونه‌های به دست آمده، سرانجام روز جمعه 17 خرداد فونیکس عملیات حفاری خود به منظور انتقال خاک مریخ به سامانه تحلیلگر حرارتی موسوم به تگا (Thermal and Evolved Gas Analyzer – TEGA) را آغاز کرد. تگا شامل 8 اجاق کوچک است که هر کدام توسط دریچه کوچکی که زیر آن یک صفحه مشبک قرار دارد پوشانده شده است. طول هر دریچه 10 سانتی‌متر و عرض دهانه هر کدام پس از باز شدن کامل دریچه‌ها 4 سانتی‌متر است. تصاویر تهیه شده از تگا دوشنبه گذشته نشان دادند که این سامانه دریچه یکی از اجاق‌های خود را به منظور آغاز عملیات علمی باز کرده است. نمونه‌برداری از خاک مریخ از عمق 2 تا 4 سانتی‌متری انجام گرفت و مقداری از خاک مریخ در روز شنبه 18 خرداد توسط بیلچه‌ای که در انتهای بازوی رباتیک فونیکس قرار دارد بر روی صفحه‌ای مشبک که در بالای سامانه تگا قرار دارد ریخته شد، اما تجهیزات آزمایشگاهی فونیکس موفق به دریافت نمونه‌ها نشدند. از آنجا که تکه‌های به دست آمده به همدیگر چسبیده‌اند، نمونه‌های خاک به دست آمده نتوانستند از این پرده مشبک عبور کرده و به سامانه حرارتی تگا برسند. به منظور جلوگیری از انسداد مجرای قیف‌مانند تگا، صفحه مشبکی بر روی آن قرار داده شده که تنها به ذراتی که قطر آنها حداکثر یک میلی‌متر باشد اجازه عبور از آن و رسیدن به سامانه حرارتی که در انتهای این مجرا قرار گرفته را می‌دهد. سپس تجهیزاتی که در داخل این مجرای قیف‌مانند تعبیه شده‌اند با ارسال پرتوهای فروسرخ به درون آن مشخص می‌کنند که ذرات به درون راه یافته‌اند یا خیر. پس از آنکه نمونه‌های به دست آمده از خاک مریخ موفق به ورود به سامانه تگا نشدند، دستگاه‌های لرزاننده مکانیکی تگا به منظور غربال نمونه خاکی که توسط بیلچه بازوی رباتیک فونیکس بر روی آن ریخته شده، آغاز به کار کردند. به منظور جلوگیری از بروز مجدد چنین مساله‌ای، قرار است نمونه‌هایی که طی هفته‌های آتی از خاک مریخ برداشته خواهند شد، پیش از تخلیه بر روی صفحه مشبک تگا توسط بیلچه بازوی رباتیک فونیکس تکه تکه شده تا بتوانند به راحتی به درون این سامانه آزمایشگاهی راه یابند. فونیکس همچنین با حفاری مجدد خاک مریخ، نمونه دیگری را به سامانه تحلیلگر ذره‌بینی، الکتروشیمی و رسانایی موسوم به مکا (Microscopy, Electrochemistry, and Conductivity Analyzer – MECA) منتقل خواهد کرد.   سامانه مکا مجهز به دو نوع میکروسکوپ، آزمایشگاه شیمی، و سامانه‌های تشخیص میزان رسانایی خاک مریخ است. هفته گذشته میکروسکوپ نوری فونیکس موفق به تصویربرداری از نمونه‌های خاک به دست آمده از مریخ و ذرات خاک به ضخامت یک‌دهم قطر موی انسان شد که در نوع خود بی‌نظیر بود. تنوع اجزای تشکیل دهنده خاک مریخ از نظر رنگ و شکل ظاهری به خوبی در این تصاویر مشهود بود. ذرات نیمه شفافی که احتمال می‌رود دانه‌های نمک باشند نیز در تصاویر تهیه شده دیده می‌شوند. همچنین پس از دوبار حفاری آزمایشی خاک مریخ، لایه سفیدرنگی در حاشیه گودال‌های کنده شده دیده شد که به نظر می‌رسد یخ یا نمک باشد. تجمع نمک در لایه‌های نزدیک به سطح می‌تواند نشانگر وجود آب مایع در سطح مریخ در گذشته نه چندان دور باشد. علاوه بر این، هنگام اولین نمونه‌برداری آزمایشی، مقداری از خاک پس از تخلیه به بیلچه بازوی رباتیک فونیکس چسبید که این امر موجب شد عملیات نمونه‌برداری به منظور علت چسبندگی خاک مجددا تکرار شود. از سوی دیگر، اطلاعات به دست آمده از تجهیزات هواشناسی فونیکس طی دو هفته گذشته نشان می‌دهند جهت وزش باد در طی روزهای مختلف یکسان بوده است به طوری که در هنگام صبح از سمت جنوب، نیمروز از شمال، بعد از ظهر از غرب و شب مجددا از سمت جنوب می‌وزد. کسب چنین اطلاعاتی از جهت و سرعت وزش باد به منظور جلوگیری از ورود احتمالی ناخالصی‌ها به درون نمونه‌های خاک در هنگام حفاری توسط بیلچه بازوی رباتیک فونیکس دارای اهمیت زیادی است. چهارشنبه گذشته مدارگرد مارس اودیسه (Mars Odyssey) که پس از خاموش شدن ناگهانی سامانه رادیویی UHF مدارگرد شناسایی مریخ یا اِم آر او (Mars Reconnaissance Orbiter) در دومین روز پس از فرود فونیکس، ماموریت انتقال فرمان از زمین به مریخ‌نشین را بر عهده گرفته بود، اندکی پیش از دریافت آخرین فرمان در روز چهارشنبه یک مرتبه به حالت ایمن درآمد. این امر موجب تعویق عملیات حفاری شد و فونیکس در آن روز تنها به تصویربرداری از منطقه فرود خود پرداخت.  در حال حاضر مهندسین و مدیران ماموریت مدارگرد مارس اودیسه مشغول بررسی عوامل قرار گرفتن آن به حالت ایمن هستند. هنگامی که فضاپیمایی در حالت ایمن قرار می‌گیرد، تا زمان دریافت مجدد فرمان، تمامی عملیات غیرضروری خود را متوقف می‌سازد. پس از بروز این اختلال، مدارگرد اِم آر او که سامانه رادیویی آن طی چند روز گذشته مجددا به کار افتاده و آزمایش شده است بار دیگر وظیفه انتقال فرمان به فونیکس را بر عهده گرفت. مریخ‌نشین فونیکس دوشنبه 6 خردادماه 1387 پس از سفری 10 ماهه که طی آن مسافت حدود 679 میلیون کیلومتری بین زمین و مریخ را پیمود، بر سطح سیاره سرخ فرود آمد. یکی از اهداف فونیکس بررسی امکان آب شدن یخ‌های زیر سطح قطب شمال مریخ در فصل‌های گرم این سیاره است که برای این منظور از اجاق‌های کوچک سامانه حرارتی تگا استفاده می‌کند. این تجهیزات با حرارت دادن نمونه‌های به دست آمده به بررسی امکان وجود عناصر فرار از جمله ملکول‌های آب در آنها نیز خواهند پرداخت. پاسخ به این سوالات می‌تواند بشر را یک گام به یافتن امکان وجود یا تکوین حیات در سیاره سرخ نزدیک کند